«Οικονομική κρίση, Παιδί και Βία - Ο δύσκολος ρόλος γονέων και εκπαιδευτικών»

Την Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου και ώρα 18:00, σε ένα κατάμεστο Αμφιθέατρο στο Πανεπιστήμιο, στη Σπάρτη, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση με θέμα: «Οικονομική κρίση, Παιδί και Βία - Ο δύσκολος ρόλος γονέων και εκπαιδευτικών». Την ευθύνη της διοργάνωσης είχε η Φεβρωνία Πατριανάκου.

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας με θέμα:  «Παιδική και Νεανική Βία μέσα από τα Μάτια των Γονέων ΙΙ».Η έρευνα διενεργήθηκε με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων κατά το χρονικό διάστημα 18/5 έως 6/6/2011, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.406 γονέων με παιδιά ηλικίας 10-17 ετών, στο Λεκανοπέδιο Αττικής και στην Περιφέρεια.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Pulse RC, με πρωτοβουλία της Φεβρωνίας Πατριανάκου και με την επιστημονική συνεργασία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Κ.Ε.). Αντίστοιχη έρευνα είχε πραγματοποιηθεί με τους ίδιους συντελεστές, το 2008.

Τα ευρήματα της έρευνας όσον αφορά την Περιφέρεια (σύνολο χώρας πλην Λεκανοπεδίου) παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε αυτή την εκδήλωση καθώς και τα συγκριτικά αποτελέσματα σε σχέση με την Αττική.

Τα ερευνητικά αποτελέσματα που αφορούσαν το Λεκανοπέδιο Αττικής παρουσιάστηκαν στις 23 Ιουνίου 2011, στο Αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου στην Αθήνα.

Τα ευρήματα της έρευνας παρουσίασε ο κος Γιώργος Αράπογλου, Γενικός Διευθυντής της εταιρίας Pulse R.C.

Την εκδήλωση προλόγισαν καταθέτοντας προβληματισμούς, σκέψεις, ερωτήματα και επιθυμίες οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου Παναγιώτα Λαγάκου και Χρήστος Παυλέρος, εκπρόσωποι του Νομού Λακωνίας στη Βουλή των Εφήβων το 2011.

Το θέμα ανέπτυξαν:

• Βάσω Αρτινοπούλου,

Καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας,

 πρ. Αντιπρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου

• Γιάννης Πανούσης,

Καθηγητής Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών,

Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε.

• Γιώργος Σφακιανάκης,

Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας

• Ιωάννα Τσίγκανου,

Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας,

Διευθύντρια Ερευνών του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Κ.Ε.) - Αναπληρώτρια Διευθύντρια Ινστιτούτου Πολιτικής Κοινωνιολογίας

Τη συζήτηση συντόνισε η κα Γιώτα Αντωνοπούλου,

Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου & Δημοσιογράφος

Η Φεβρωνία Πατριανάκου ανοίγοντας την εκδήλωση μεταξύ άλλων είπε:

"Αγαπητές φίλες και Αγαπητοί φίλοι,

Τη χώρα μας συγκλονίζει οικονομική κρίση με απροσδιόριστο ακόμα βάθος και ένταση.

Ανεξάρτητα από το πώς κανείς τοποθετείται για τα αίτια που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση και τον τρόπο διαχείρισης της, αποτελεί κοινή παραδοχή ότι προϋπήρξε βαθιά κρίση αξιών της κοινωνίας, του πολιτικού συστήματος, των θεσμών.

Ενός πολιτικού συστήματος που επέδειξε αδυναμία να αντιμετωπίσει την κρίση, άμεσα, αποφασιστικά και με ισχυρό πολιτικό θάρρος.

Ενός πολιτικού συστήματος που οφείλει να εμπνεύσει εθνική ομοψυχία.

Πολιτική όμως δεν είναι ανόητα επικοινωνιακά τερτίπια. Δεν είναι εσωκομματικές ισορροπίες.

Όσο οι πολιτικοί υπηρετούσαν μόνο τα μικρά κέρδιζαν την ψήφο των πολιτών, αλλά έχαναν την εμπιστοσύνη και το σεβασμό τους.

Πολιτική είναι η ικανότητα να ανοίγεις δρόμους, να προβλέπεις τα προβλήματα του Αύριο, να σχεδιάζεις, να χαράζεις στρατηγική, να ασκείς με ρεαλισμό και υπευθυνότητα πολιτικές βασισμένες στην γνώση, στην έρευνα, στην εμπειρία, στην ιστορία.

Είμαι μητέρα δύο αγοριών, αγωνιούσα και αγωνιώ για όλα τα παιδιά, γιατί αυτά είναι η δύναμη, η ψυχή και η προοπτική της πατρίδας μας.

Γιατί μόνο η δική τους σκέψη, μου γεννά ελπίδα.

Γιατί η σκέψη τους μου δίνει δύναμη να αγωνιστώ για ένα διαφορετικό Αύριο.

Πριν τρία χρόνια στη Βρετανία, κάθε εβδομάδα επί ένα χρόνο ένα ανήλικο παιδί σκοτωνόταν από μαχαίρι που κρατούσαν άλλα ανήλικα παιδιά.

Με αφορμή αυτά τα περιστατικά βίας υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι με τις μικρές μου δυνάμεις θα αγωνιζόμουνα για ανάπτυξη προληπτικών πολιτικών στη χώρα μας.

Πριν τρία χρόνια λοιπόν ανέλαβα την ευθύνη διενέργειας έρευνας στο Λεκανοπέδιο με θέμα «Παιδική και Νεανική Βία μέσα από τα Μάτια των Γονέων» ζητώντας την βοήθεια και επιστημονική συνεργασία του Ε.Κ.Κ.Ε. Τα ευρήματα ήταν σημαντικά. Ενημέρωσα τον τότε Υπουργό Παιδείας, έκανα παρεμβάσεις, συμμετείχα σε εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης.

Τρία χρόνια αργότερα ανησυχώντας περισσότερο, λόγω και της βιαιότητας της οικονομικής κρίσης, αποφάσισα την επανάληψη της έρευνας.

Οι περισσότεροι με τους οποίους έκανα σχετική συζήτηση με αποθάρρυναν.

Ποιος ασχολείται σήμερα με τέτοια θέματα; Ένα είναι το πρόβλημα, η οικονομία.

Ναι αλλά η οικονομία γεννά κραυγές αγωνίας στα παιδιά μας.

Στα παιδιά που φέραμε σ’ ένα κόσμο χωρίς κανόνες, χωρίς προοπτικές, με ψαλιδισμένα όνειρα, λειψή αγάπη και μεγάλες απαιτήσεις.

«Σκέφτομαι σοβαρά να σταματήσω το σχολείο. Να βρω δουλειά, να βοηθήσω την οικογένειά μου». Είναι η κραυγή αγωνίας ενός 15χρονου έφηβου. Οι γονείς του είναι άνεργοι, συνεχείς καβγάδες στο σπίτι, δεν έχει λεφτά ούτε για το λεωφορείο. Πήρε την τηλεφωνική γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων (116-111), που είναι δωρ

Περίπου 100 με 150 χιλιάδες ανήλικα παιδιά εργάζονται στην Ελλάδα ενώ 40.000 εγκατέλειψαν το σχολείο σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για να βοηθήσουν το οικογενειακό περιβάλλον.

Παιδιά λιποθυμούν στα σχολεία λόγω υποσιτισμού. Τα προγράμματα χορηγίας μικρογευμάτων μαρτυρούν την κατάρρευση του κράτους Πρόνοιας και όχι την ύπαρξή του.

Τα περιστατικά βίας στα σχολεία αυξάνονται με προοπτικές ραγδαίας επιδείνωσης όσο περισσότερο βυθίζεται η χώρα στην κρίση και αυξάνεται η ανεργία.

Οι σχέσεις εκπαιδευτικών μαθητών δοκιμάζονται διαρκώς και περισσότερο.

Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε πρόσφατα δημοσιεύματα για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος:

Η έρευνα έγινε, επανελήφθη στο Λεκανοπέδιο αλλά αυτή τη φορά διεξήχθη και στην Περιφέρεια. Τα ευρήματα είναι εξαιρετικά σημαντικά και η Πολιτεία πρέπει να ανοίξει τα αυτιά και τα μάτια της.

Όλα αυτά που θα ακούσουμε δεν είναι αριθμοί, δεν είναι ποσοστά, δεν είναι καμπύλες και γραφήματα, είναι τα παιδιά μας. Είναι η νέα γενιά ηλικίας σήμερα 10-17 ετών.

Μια γενιά, που βιώνει το μνημόνιο, τις περικοπές, τα ελλείμματα, την ανεργία, τους καβγάδες, τα οικογενειακά αδιέξοδα, τη σχολική και εξωσχολική βία.

Τα ευρήματα της έρευνας θα τα ακούσετε.

Καταρρίπτεται ο μύθος ότι τα παιδιά της Περιφέρειας περνάνε καλύτερα από τα παιδιά της Αθήνας.

Είναι απολύτως ανάλογα ευρήματα, με έρευνα για την Υγεία των Εφήβων που πραγματοποιήθηκε σε 5.000 μαθητές 11, 13 και 15 ετών σε 306 σχολεία της χώρας.

Αν αυτή είναι η ζωή που ονειρευόμαστε για τα παιδιά μας τότε «τα καταφέραμε».

Η επικεντρωμένη μόνο στους δημοσιονομικούς στόχους μίζερη και αδιέξοδη πολιτική του μνημονίου δεν μπορεί να εμπνεύσει ελπίδα και όραμα,

δεν μπορεί να γεννήσει το καινούργιο,

δεν μπορεί να αφουγκραστεί την κοινωνία,

δεν μπορεί να συγκρατήσει τη μετανάστευση της νέας γενιάς,

δεν μπορεί να εντρυφήσει στα προβλήματα που το ίδιο το σύστημα δημιουργεί στα νέα παιδιά.

Είναι ευθύνη μας να τα ξαναβρούμε με τον εαυτό μας, τον αξιακό μας κώδικα, με τις ιδέες μας.

Η οικογένεια μας είναι η υποταγή του εγώ στο εμείς.

Η οικογένεια και η λειτουργία της είναι η δύναμη της πατρίδας μας.

Είναι ο πυλώνας της αντοχής της δια μέσου των αιώνων.

Η κρίση είναι και ευκαιρία.

Ευκαιρία για αλληλεγγύη και συλλογικότητα.

Για μεγάλες τομές.

Για αποκήρυξη νοοτροπιών και γενναίες διαφορετικές επιλογές.

Απαιτούμε από την συντεταγμένη Πολιτεία, κεντρική και αυτοδιοικητική, άσκηση γενναίων πολιτικών στην Εκπαίδευση, στην εδραίωση των κοινωνικών θεσμών.

Σύγχρονες μεθόδους αντιμετώπισης παραβατικών φαινομένων.

Συμβουλευτική στήριξη στην οικογένεια.

Νέο πλαίσιο πρόληψης και πρόβλεψης κινδύνων που συνεπάγονται οι Νέες Τεχνολογίες.

Σε μια εποχή που σχολεία κλείνουν και συγχωνεύονται σε μαζικότερες σχολικές μονάδες, σε μια εποχή που η μάθηση μεταφράζεται σε κόστος για τις ανάγκες του Μνημονίου, οφείλουμε να αντιπαραθέσουμε μια άλλη πολιτική, γιατί τη χρωστάμε στο μέλλον της Πατρίδας, γιατί το χρωστάμε στα παιδιά μας. Γιατί χρωστάμε στα παιδάκια στη Ζαραφώνα που τους έκλεισαν το σχολείο τους και ξεκινάνε κάθε μέρα στις 6:30 το πρωί με ΤΑΧΙ, να μην αναγκαστούν να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο τους.

Η Επιτροπή των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, αποφάσισε ότι η σχολική βία συμβάλλει στην παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών.

Διευκρινίζει ότι, στο πλαίσιο του προγράμματος Pestalozzi, έχει ήδη ξεκινήσει μία πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία, για την εκπόνηση ενός ενιαίου προγράμματος για την πρόληψη της βίας στα σχολεία, όπου όλοι θα μπορούν,να ζήσουν, να εργασθούν, να μάθουν και να παίζουν δίχως φόβο.

Διατυπώθηκαν μία σειρά από συστάσεις προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, για τη βελτίωση των δράσεων κατά της βίας στα σχολεία.

Ιδιαίτερο βάρος δίνει η Επιτροπή στη σεξουαλική βία και τονίζει ότι, χρειάζεται να δίνονται στα παιδιά της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όλες εκείνες οι πληροφορίες που αφορούν τους κινδύνους από την σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση.

Η διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος άσκησης αποτελεσματικών πολιτικών για τις νεότερες γενιές είναι αναγκαία πράξη ευθύνης της Πολιτείας.

Πολιτικές πρόληψης και όχι καταστολής, πολιτικές πολύπλευρης γνώσης και ανάπτυξης του συνόλου των δυνατοτήτων, πολιτικές που θα ανοίγουν δρόμους και θα γεννούν ελπίδα.

Είναι ευθύνη όλων μας να συνειδητοποιήσουμε την κρισιμότητα των περιστάσεων και να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση ενός άλλου περιβάλλοντος για τις νεότερες γενιές.

Η προβολή στο μέλλον είναι αυτές οι γενιές και όχι οι διαχειριστές και υπεύθυνοι της σημερινής κρίσης.

Γιατί τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας είναι η προβολή του Έθνους μας στο Μέλλον.

Γιατί από αυτά θα ξεπηδήσει το καινούργιο αρκεί να μη τους έχουμε στερήσει:

{C}

·                     {C}

Μια Πατρίδα ακέραιη και ελεύθερη

{C}

·                     {C}

Μια Δημοκρατία σταθερή

{C}

·                     {C}

Την πίστη σε Ιδέες, Αξίες, Αλληλεγγύη και ικανότητα συλλογικότητας.

Όλα τα άλλα θα τα δημιουργήσουν μόνα τους."

Στη συνέχεια ακολούθησε διαλογική συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ «Παιδική και Νεανική Βία μέσα από τα Μάτια των Γονέων ΙΙ»

Επιχειρώντας μια σύγκριση μεταξύ των αποτελεσμάτων των δύο ερευνών, 2008-2011 οι οποίες πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, διαπιστώθηκαν τα παρακάτω:

1. Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των δημοσίων οικονομικών και κατ’ επέκταση των οικονομικών των νοικοκυριών. Συγκεκριμένα, αυξήθηκαν κατά 80% σε σχέση με το 2008, τα νοικοκυριά που χαρακτηρίζουν δύσκολη έως πολύ δύσκολη την οικονομική τους κατάσταση. Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης φαίνεται πως βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την ποιότητα της ζωής των παιδιών, τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και μέσα στη σχολική κοινότητα.

• Όσο δυσκολεύει η οικονομική κατάσταση της οικογένειας τόσο περισσότερο μειώνονται οι επιδόσεις του παιδιού. Ένα (1) στα πέντε (5) παιδιά με οικονομικές δυσκολίες παρουσιάζει μέτρια έως κακή επίδοση, ενώ αντιθέτως στις εύπορες οικογένειες το ποσοστό αυτό γίνεται 1 στα 12.
• Τα παιδιά του Λυκείου, των οικογενειών που τα φέρνουν δύσκολα, δεν κάνουν ούτε ιδιαίτερα ούτε φροντιστήρια σε υπερδιπλάσιο ποσοστό, 39%, σε σχέση με αυτά που οι οικογένειές τους δηλώνουν μέτρια οικονομική κατάσταση 24%.
•  Οι 4 στις 10 οικογένειες έχουν προχωρήσει σε περικοπές των παροχών προς τα παιδιά, αναλογία που γίνεται 7 στις 10 μεταξύ αυτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.  Οι 3 στις 10 οικογένειες περικόπτουν τις εξωσχολικές δραστηριότητες και η 1 στις 6 από την ψυχαγωγία.

2. Στον τομέα της βίας, συγκριτικά με την προηγούμενη έρευνα εντοπίζουμε μια ελαφριά επιδείνωση σε κάποιες μορφές της, ενώ όσο πιο δεινή είναι η οικονομική κατάσταση τόσο αυξάνεται η θυματοποίηση:

• Το υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης παρουσιάζουν οι διακρίσεις ή οι προσβολές ενώ ακολουθεί η λεκτική και η σωματική βία.

• Η αυξημένη έκθεση στη τεχνολογία, υπολογιστές-Ίντερνετ- κινητά, αυξάνει τις πιθανότητες, απειλών και εκφοβισμού μέσω της χρήσης των παραπάνω μέσων.

• Το σχολείο είναι ο κύριος τόπος εμπειριών βίας, με αυξητική τάση (58%), αλλά το υψηλό ποσοστό ΔΞ/ΔΑ μας υποψιάζει ότι ενδεχομένως να υποκρύπτει άγνοια, φόβο ή ακόμη και βία μέσα στην οικογένεια.

• Καταγράφεται αξιόλογο ποσοστό κρουσμάτων βίας από ομάδες–παρέες ενηλίκων. Υψηλότερα ποσοστά εμφανίζονται σε παιδιά του δημοτικού.

• Ένα στα πέντε παιδιά έχει υποστεί βία από ομάδες ανηλίκων και ο ένας στους 10 γονείς δηλώνει άγνοια. Το 18% των παιδιών έχει ζητήσει να αλλάξει σχολείο, ποσοστό που φτάνει το 32% στα παιδιά με επιδόσεις μέτριας έως κακής βαθμολογίας. Κύριος λόγος του αιτήματος αλλαγής σχολείου είναι η διαμάχη με συμμαθητές 35% και δευτερευόντως η διαμάχη με εκπαιδευτικούς 20%.

3. Οι γονείς εμπιστεύονται ακόμα λιγότερο την οικογένεια ως μέσο αντιμετώπισης του προβλήματος της βίας. Όσο πιο δύσκολη είναι η οικονομική τους κατάσταση τόσο πιο πολύ εμπιστεύονται θεσμούς εκτός οικογένειας και σχολείου.

• Ο ένας στους 5 γονείς δεν ασχολείται καθόλου με το παιδί του, και αυτό γίνεται ένας στους 4 στις οικογένειες με δύσκολη οικονομική κατάσταση και ένας στους 3 όταν το παιδί πηγαίνει στο Λύκειο

• Ο ένας στους 10 εκ των γονέων δεν προβαίνει σε κανενός είδους σύσταση ή τιμωρία για παραπτώματα του παιδιού του, ή κοινώς αδιαφορεί.

4. Η δραματικότερη αλλαγή που έχει συμβεί μέσα στα τρία χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ των δύο ερευνών αφορά την  κοινωνικοποίηση, τις σχέσεις και τις φιλίες μέσω διαδικτύου. Το 2008, στο ερώτημα «το παιδί σας έχει φίλους και παρέες που επικοινωνεί μαζί τους μέσω Ίντερνετ και αν ναι πόσους», οι γονείς σε ποσοστό 78% απάντησαν «Καθόλου». Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 31%.

• Στο Λύκειο το 86% των παιδιών έχει φίλους μέσω Internet.

• Το 17% των παιδιών του Γυμνασίου και του Λυκείου αφιερώνουν πάνω από 10 ώρες την εβδομάδα, και το 43% από 3 έως 10 ώρες την εβδομάδα.

5. Τελευταίο, αλλά ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα είναι αυτό που αφορά στην αύξηση του άγχους των παιδιών. Το ποσοστό που καταγράφεται είναι εξαιρετικά υψηλό καθώς τέσσερα στα πέντε παιδιά έχουν άγχος.

• Στο Λύκειο τα 8 στα 10 παιδιά έχουν μέτριο (60%) ή έντονο άγχος, (20%) ενώ άγχος παρουσιάζουν και τα 7 στα 10 παιδιά του Δημοτικού Σχολείου.

• Το Σχολείο είναι κύρια αιτία δημιουργίας άγχους, αλλά όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο περισσότερο αυξάνεται η επιρροή των κοινωνικών-οικογενειακών συνθηκών (13% στο Γυμνάσιο, 23% στο Λύκειο).

• Το 18% των γονέων ή δεν γνωρίζει ή δεν απαντά στο που οφείλεται το άγχος του παιδιού του.

Επιχειρώντας σύγκριση μεταξύ των αποτελεσμάτων Αττικής – Περιφέρειας, διαπιστώθηκε ότι όλα τα παραπάνω ευρήματα ισχύουν με εντυπωσιακή αναλογία και στην Αττική και στην Περιφέρεια χωρίς ιδιαίτερες αποκλίσεις. Με αυτό τον τρόπο καταρρίπτονται οι μύθοι για την καλύτερη και ποιοτικότερη ζωή των παιδιών της Περιφέρειας. Τα παιδιά, βιώνουν με τον ίδιο τρόπο τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, τα περιστατικά βίας, την κοινωνικοποίηση μέσω διαδικτύου και το άγχος που γεννά το εκπαιδευτικό σύστημα.

Στον παρακάτω σύνδεσμο παρατίθενται όλα τα γραφήματα όπως παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση.

Αποτελέσματα της έρευνας «Παιδική και Νεανική Βία μέσα από τα μάτια των Γονέων ΙΙ» όπως παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση.

Το σύνολο της έρευνας του 2008 και του 2011 μπορείτε να το βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:

http://www.patrianakou.gr/index.php?sub=3&op=8

http://www.patrianakou.gr/index.php?sub=2&brn=&op=655