Συζήτηση επί της αρχής του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης: «Θεσμικό πλαίσιο έρευνας και τεχνολογίας και άλλες διατάξεις»

«...αυτά είναι ελάχιστα παραδείγματα των χιλιάδων Ελλήνων που διαπρέπουν εκτός συνόρων. Δεν είναι παιδιά πλουσίων, δεν είναι οι προνομιούχοι του συστήματος. Είναι επιστήμονες με όραμα, με υψηλούς στόχους, με πειθαρχία και ισχυρή θέληση. Είναι έξυπνοι άνθρωποι που επωφελούνται των ανοικτών δρόμων των κρατών που δρουν...»

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Προώθηση της ερευνητικής αριστείας, ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης, δημιουργία ευκαιριών για έρευνα αιχμής, αδιάβλητη και αντικειμενική αξιολόγηση, επαναπατρισμός Ελλήνων επιστημόνων: Αυτές είναι οι λέξεις-έννοιες κλειδιά στις οποίες δομείται το όραμα μιας εθνικής πολιτικής για την έρευνα, την τεχνολογία, την καινοτομία, την επιστήμη, την ανάπτυξη, την κατάκτηση ενός διαρκώς και ταχύτατα μεταβαλλόμενου αύριο. Αυτές είναι οι λέξεις-κλειδιά στο νομοσχέδιο που εισάγει σήμερα προς ψήφιση η Κυβέρνηση. Είναι η εθνική μας πρόταση στην πανεπιστημιακή και ερευνητική κοινότητα, στη νεολαία μας, στις επιχειρήσεις, στους κοινωνικούς εταίρους.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Μετά από τρία κοινοτικά πλαίσια στήριξης, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πατρίδα μας εξακολουθεί να βρίσκεται ουραγός στα θέματα της έρευνας μαζί με χώρες που πρόσφατα εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουν να επιδείξουν κατώτερους οικονομικούς δείκτες σε όλους τους τομείς. Με «άριστα» τη μονάδα στην κλίμακα 0-1 και με μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των είκοσι επτά το 0,45 η χώρα μας βαθμολογείται μόλις με 0,26, όταν η Σουηδία που έχει την καλύτερη επίδοση βαθμολογείται με 0,73.

Αιτία της δυσαρμονίας μεταξύ των διεθνών επιδόσεων της χώρας και των επιδόσεων των επιστημόνων στο πεδίο της έρευνας και τεχνολογίας αποτέλεσε το μέχρι πρότινος ξεπερασμένο θεσμικό πλαίσιο στην ανώτατη εκπαίδευση και η ανυπαρξία σύνδεσής της με την έρευνα και την παραγωγή.

Σύμφωνα με μελέτες του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης η γεωγραφική θέση της χώρας, καθώς και η ύπαρξη σημαντικής διεθνοποιημένης κοινότητας Ελλήνων επιστημόνων σε πανεπιστημιακά και ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα, αλλά και στις αναπτυγμένες χώρες, προσφέρουν τη δυνατότητα σοβαρής, σταθερής ενίσχυσης των υπαρχόντων ερευνητικών προγραμμάτων και δικτύων της χώρας με σημαντικά αποτελέσματα για την ποιότητα της έρευνας.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Το νέο προτεινόμενο από την Κυβέρνηση θεσμικό πλαίσιο καταρτίστηκε κατόπιν μακράς διαβούλευσης δεκατρία-μελούς διυπουργικής συντονιστικής επιτροπής από κορυφαίους πανεπιστημιακούς ερευνητές. Αποτελεί αξιοπρόσεχτη πρωτοβουλία η προσπάθεια ενσωμάτωσης στοιχείων από το θεσμικό πλαίσιο χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξαιρετικά πρωτοποριακών στον τομέα της έρευνας και τεχνολογίας, όπως Φιλανδία, Ολλανδία, Ιρλανδία, αλλά και από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Η εθνική στρατηγική σημασία της αξίας του εγχειρήματος καταδεικνύεται από τη σύσταση δύο οργάνων, την δεκατετραμελή διυπουργική επιτροπή με πρόεδρο τον Πρωθυπουργό της χώρας, καθώς και το δεκαπενταμελές Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας, το οποίο αποτελεί ανεξάρτητο συμβουλευτικό και γνωμοδοτικό όργανο της πολιτείας, υπαγόμενο απευθείας στον Πρωθυπουργό, κίνηση εξόχως και βαθιά συμβολική και με ουσιαστικό περιεχόμενο και χαρακτήρα.

Η σύνθεση του Εθνικού Συμβουλίου που αποτελείται από οχτώ επιστήμονες διεθνούς κύρους, αλλά και διακεκριμένα στελέχη από το χώρο των επιχειρήσεων, ερευνητές διεθνούς κύρους από τον ιδιωτικό τομέα, διασφαλίζει ένα όργανο που θα λειτουργεί μαζί με τις δυνάμεις της επιστήμης, της έρευνας και της αγοράς και όχι έξω από αυτές.

Καινοτομίες που εισάγονται με το παρόν νομοσχέδιο:

Σύσταση Εθνικού Οργανισμού Έρευνας, Τεχνολογίας με σκοπό την προαγωγή της βασικής και της εφαρμοσμένης έρευνας. Η πρόβλεψη διαδικασίας αξιολόγησης δράσεων και αποτελεσμάτων από εσωτερικούς, αλλά και από εξωτερικούς κριτές. Η παροχή δικαιώματος πρόσβασης, άμεσης προνομιακής και απόλυτης, του Εθνικού Συμβουλίου και του Εθνικού Οργανισμού Έρευνας, Τεχνολογίας στα στατιστικά δεδομένα όλων των Υπουργείων, δημοσίων υπηρεσιών, Α.Ε.Ι. και ερευνητικών φορέων.

Επιπλέον, με το συζητούμενο νομοσχέδιο:

Θεσπίζεται με αυστηρό τρόπο το καθήκον της εχεμύθειας για γεγονότα, ερευνητικά δεδομένα και ερευνητικά προγράμματα.

Καθορίζεται το εθνικό πλαίσιο χρηματοδότησης διεθνών ερευνητικών συνεργασιών, ακόμη και αν διεξάγονται στην αλλοδαπή.

Θεσπίζονται κίνητρα για τον επαναπατρισμό Ελλήνων επιστημόνων που διαπρέπουν στη διασπορά και εκσυγχρονίζεται το πλαίσιο για άρση των εμποδίων κινητικότητας στην αγορά εργασίας ερευνητών, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θεσπίζεται σύστημα εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των ερευνητικών κέντρων και των ινστιτούτων με κριτήρια τη σχέση χρηματοδότησης σε συνδυασμό με τη διεθνή επιστημονική και τεχνολογική προβολή.

Εξορθολογίζεται το καθεστώς των ερευνητικών αδειών. Προβλέπεται διάθεση ποσοστού 1% του ετήσιου εξοπλιστικού προγράμματος του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης.

Ο εκπρόσωπος της Συνόδου των Πρυτάνεων, Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης, δήλωσε στην Επιτροπή που διεξήχθη η συζήτηση ότι θα πρέπει να λάβετε νομοθετικά μέτρα, ώστε το Πανεπιστήμιο και το ερευνητικό κέντρο να επιδιώκει την αριστεία. Είναι κανόνας πλέον. Όποιο πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο δεν επιτύχει την αριστεία, είναι καταδικασμένο στην αφάνεια. Τη μετριότητα δεν μπορούμε να την αντέξουμε άλλο.

Στο παρόν νομοσχέδιο είναι έκδηλη η πρόθεση στήριξης της αριστείας σε δράσεις και η προσέλκυση και ενσωμάτωση των αρίστων στη δομή του συστήματος.

Ο πρόεδρος της Συνόδου των Προέδρων των Ερευνητικών Κέντρων, σχολιάζοντας το σχέδιο νόμου πάλι στην Επιτροπή τόνισε ότι είναι ένα σημαντικό νομοσχέδιο με το οποίο επιχειρείται ο εκσυγχρονισμός της έρευνας και της τεχνολογίας στη χώρα μας. Δημιουργεί κατάλληλες διοικητικές δομές για την ανάπτυξη μιας εθνικής πολιτικής για την έρευνα και την τεχνολογία. Αναπτύσσει μηχανισμούς για τη γεφύρωση του χάσματος έρευνας και παραγωγής.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Οι ελληνικές επιχειρήσεις τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα οι μεγαλύτερες, επενδύουν και αναπτύσσουν τμήματα έρευνας και τεχνολογίας και πληροφορίας σε συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.

Παράλληλα, Έλληνες ερευνητές συμμετέχουν σε κοινά ερευνητικά προγράμματα με αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού, αλλά τα αποτελέσματα των ερευνών τους δεν βρίσκουν εφαρμογές στην εγχώρια επιχειρηματικότητα. Έλληνες επιστήμονες α΄ και β΄ γενιάς διαπρέπουν σε ολόκληρο τον κόσμο σε κορυφαία πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Τέσσερις νέοι Έλληνες απόφοιτοι του MIT συμπεριλήφθηκαν πρόσφατα στη λίστα των τριάντα πέντε καινοτόμων νέων επιστημόνων του περιοδικού TECHNOLOGY REVIEW, καθώς διακρίθηκαν σε τομείς, όπως η βιοτεχνολογία και η πληροφορική. Ο Έλληνας ερευνητής Ιωσήφ Σηφάκης που ζει και εργάζεται στην Grenoble της Γαλλίας βραβεύτηκε με το βραβείο Turing 2007. Είναι η ανώτατη διάκριση στην πληροφορική με κύρος ισάξιο ενός βραβείου Νόμπελ.

Ο Έλληνας καθηγητής του MIT Νίκολας Νεγκρεπόντε, μοιράζεται με ολόκληρο τον πλανήτη το όραμά του για ένα φορητό υπολογιστή για κάθε παιδί. “Εάν πιστεύετε ότι στην παιδεία έγκειται η λύση στο ζήτημα της ειρήνης, στο ζήτημα του περιβάλλοντος, στο ζήτημα της εξάλειψης της φτώχειας, τότε πράγματι δεν σου μένει άλλη λύση παρά να δεις το θέμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τα πεντακόσια εκατομμύρια παιδιά που δεν τη διαθέτουν”, δήλωσε ο καθηγητής.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αυτά είναι ελάχιστα παραδείγματα των χιλιάδων Ελλήνων που διαπρέπουν εκτός συνόρων. Δεν είναι παιδιά πλουσίων, δεν είναι οι προνομιούχοι του συστήματος. Είναι επιστήμονες με όραμα, με υψηλούς στόχους, με πειθαρχία και ισχυρή θέληση. Είναι έξυπνοι άνθρωποι που επωφελούνται των ανοικτών δρόμων των κρατών που δρουν.

Στόχος μας να ανοίξουμε δρόμο στα χιλιάδες νέα παιδιά, στους χιλιάδες νέους επιστήμονες που φιλοδοξούν να διαπρέψουν στην πατρίδα τους, στους χιλιάδες νέους επιχειρηματίες που φιλοδοξούν να ξεπεράσουν τα σύνορα της χώρας.

Σήμερα η Κυβέρνηση ξεκινάει για να ανοίξει τη λεωφόρο που θα συναντηθούν η παιδεία, η ανάπτυξη, η έρευνα, η καινοτομία, η αριστεία. Εάν κάτι είναι λάθος, οφείλουμε να το διορθώσουμε, αλλά κανείς δεν πρέπει να απουσιάζει.