Ανάπτυξη του χρονικού "Της Μάχης του Διρού" κατά την Αρχιερατική Δοξολογία που τελέσθηκε στον Ι.Ν. Αγίας Ειρήνης Αιόλου.

Σεβασμιότατε

Αξιότιμε κε Νομάρχα, Αξιότιμοι κκ Βουλευτές

Κυρίες και κύριοι,

αγαπητοί μου συμπατριώτες

Η επέτειος της μάχης του Διρού προσφέρει μια ιδανική ευκαιρία, να συλλογιστούμε τη δύναμη με έναν τρόπο διαφορετικό απ’ το συνηθισμένο για την εποχή μας.

Να μιλήσουμε για την αυθεντική δύναμη που δεν βρίσκεται στη μυϊκή δύναμη, στην οικονομική ισχύ ή στην διαχείριση εξουσίας αλλά στην ψυχή, στον πυρήνα ύπαρξης του ανθρώπου. Και νομίζω πως όλοι συμφωνούμε ότι οι γυναίκες και μάλιστα οι γυναίκες του Διρού, ανέδειξαν και καταξίωσαν με μοναδικό τρόπο αυτή τη δύναμη που υπερβαίνει τα ανθρώπινα όρια και διαπερνά την Ιστορική μνήμη.

Τη νύχτα της 22^ης  Ιουνίου του 1826, όταν ο Ιμπραήμ επιχείρησε να καταλάβει αιφνιδιαστικά το Διρό, εκμεταλλευόμενος την απουσία των ανδρών, οι οποίοι, πολεμούσαν στη μάχη που είχε αρχίσει να διεξάγεται στη Βέργα μία μέρα νωρίτερα, οι Μανιάτισσες αντιστάθηκαν.

Πολέμησαν αυθόρμητα, με αυταπάρνηση και αυτοθυσία. Με όπλα τα δρεπάνια του θερισμού, με πέτρες και ξύλα, σχεδόν κυριολεκτικά με «νύχια και με δόντια». Υποβοηθούμενες από τους γέροντες και τα παιδιά έδωσαν μάχη υποδειγματικής ανδρείας. Υπερασπίστηκαν χωρίς κανένα δισταγμό, χωρίς δεύτερη σκέψη την πατρώα γη, τις εστίες τους, το χώρο της ελευθερίας. Οι μαρτυρίες που αναφέρουν γυναίκες να παίρνουν τη θέση των ανδρών ή των νεκρών παιδιών τους, δίνοντας υπόσχεση αγώνα είναι συγκλονιστικές. Οι γυναίκες του Διρού αγωνίστηκαν με πολεμική αρετή, με απαράμιλλο πολεμικό σθένος, κατατρόπωσαν έναν ισχυρό εχθρό και απέδειξαν:

-         ότι η συνείδηση είναι αυτόνομη και υπερέχει έναντι οποιασδήποτε εξωτερικής καταναγκαστικής δύναμης.

-         Ότι η ελευθερία βρίσκεται στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και είναι το οξυγόνο της ύπαρξής του.

-         Ότι η ανάληψη της ατομικής και της συλλογικής ευθύνης, όπως και η έννοια του καθήκοντος δεν συνδέονται και δεν προϋποθέτουν την νομή ρόλων εξουσίας.

Οι γυναίκες της Μάνης προσθέτοντας δίπλα στη νίκη της Βέργας τη νίκη του Διρού, δυνάμωσαν τη φλόγα της επανάστασης. Απέδειξαν ότι η δύναμη της ψυχής νικά τη δύναμη των όπλων, ότι το φρόνημα και το δίκιο υπερέχουν της επιβολής.

Η ιστορική και διαχρονική σημασία της μάχης του Διρού συνίσταται στη διττή της διάσταση:

α) στην καθοριστική συμβολή της Μάνης στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, στην πιο κρίσιμη, ίσως, καμπή του και

β) στην παραδειγματική, ιστορική, αυτόνομη και ηρωική δράση των Μανιατισσών, που αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο της γυναικείας συμβολής στον Αγώνα.

Για να αντιληφθούμε τη σημασία της και τη θέση της στην ιστορία του γένους, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη το ιστορικό περιβάλλον μέσα στο οποίο έλαβε χώρα.

Ο εθνικός διχασμός του 1824-1825 προκάλεσε, αναπόφευκτα, κατακερματισμό των ελληνικών δυνάμεων και απώλεια πολύτιμου χρόνου.

Οι πολιτικές αντιθέσεις και συγκρούσεις οδήγησαν σε γεγονότα όπως:

- η καθαίρεση του Πρόεδρου του νομοτελεστικού σώματος Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και η αντικατάστασή του από τον Κουντουριώτη,

- η δημιουργία δύο κυβερνήσεων, μία υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη με έδρα την Τρίπολη και μία δεύτερη υπό τον Κουντουριώτη με έδρα το Κρανίδι,

- οι συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών και αντικυβερνητικών στο Άργος και στο Ναύπλιο,

- η εισβολή του Υπουργού Εξωτερικών Παπαφλέσσα στην Αρκαδία στις 22 Οκτωβρίου του 1824, για να πλήξει τους οπαδούς του Κολοκοτρώνη

- η προφυλάκιση του Κολοκοτρώνη, των αδελφών Δεληγιάννη, του Παναγιώτη και του Ιωάννη Νοταρά, του Θ. Γρίβα, του Οδυσσέα Ανδρούτσου και άλλων από τους κυβερνητικούς και

- η δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου στην Ακρόπολη τον Ιούνιο του 1825, όπου κρατούνταν φυλακισμένος.

Αγαπητές μου Λάκαινες και Λάκωνες,

Η διχόνοια, η αυτοκαταστροφική αυτή αδυναμία των Ελλήνων απέβη τραγική. Την πολιτική και κοινωνική κρίση εκμεταλλεύτηκε ο Ιμπραήμ ο οποίος με τις ενισχυμένες δυνάμεις των Τουρκοαιγυπτίων, επελαύνει με καταστροφική μανία σε Μοριά και Ρούμελη, για να καταστείλει την ελληνική επανάσταση.

Το Φεβρουάριο του 1825 τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Μεθώνη και το Μάρτιο καταφθάνουν νέες ενισχύσεις από την Αίγυπτο. Ο Ιμπραήμ νίκησε τις ελληνικές επαναστατικές δυνάμεις στο Νεόκαστρο, στο Κρεμμύδι και στο Παλαιόκαστρο. Κατέλαβε όλη τη Μεσσηνία μέχρι την περιοχή του Οιτύλου. Κατέκαψε το Άργος και νίκησε τις υπό τον Κολοκοτρώνη, ελληνικές δυνάμεις στα Τρίκορφα της Τριπολιτσάς, προκαλώντας σημαντικές απώλειες για τους Έλληνες.

Τον Αύγουστο ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει την Μονεμβασιά.

Τον Δεκέμβριο φθάνει στο Μεσολόγγι για να ενισχύσει τους πολιορκητές και στις 10-11 Απρίλιου το καταλαμβάνει μετά την ηρωική Έξοδο με τους 4.000 νεκρούς και τους 6.000 αιχμαλώτους.

Οι ήττες στο πεδίο των πολεμικών επιχειρήσεων των Ελλήνων δεν άφηναν περιθώρια για αισιοδοξία.

Κυριαρχούσαν η φρίκη, η απελπισία, ο φόβος.

Ο Ιμπραήμ επιστρέφει στην Πελοπόννησο με τον τίτλο του πορθητή και την έπαρση του αήττητου Στρατάρχη.

Σπέρνει παντού τον όλεθρο και την καταστροφή και κατευθύνεται προς τη Μάνη θέλοντας να την τιμωρήσει παραδειγματικά, γιατί μόνο αυτή μένει ελεύθερη και ανυπότακτη. Σκοπός του να την καταστρέψει ολοσχερώς, γιατί ήταν ένα μεγάλο και επικίνδυνο εμπόδιο στα σχέδια του για τον έλεγχο της Πελοποννήσου.

Η μοίρα όμως της Ελλάδας είχε επιφυλάξει στη ηρωική Μάνη τη μεγάλη τιμή να γράψει χρυσές σελίδες στην Ιστορία της. Σελίδες δόξας, απαράμιλλου ηρωισμού και ανυπέρβλητης αυτοθυσίας. Φθάνοντας κοντά στη Βέργα του Αλμυρού ο Ιμπραήμ, όπου οι Μανιάτες είχαν ταμπουρωθεί για να τον αντιμετωπίσουν, απαιτεί την παράδοση της Μάνης, γιατί αλλιώς «θα την περάσει όλη από το σπαθί του και δεν θα αφήσει ούτε ίχνος σπιτιού».

Ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης, ο αρχηγός των Σπαρτιατών, όμως απαντά σαν άλλος Λεωνίδας:

"Σε περιμένουμε με όσας διαθέτεις δυνάμεις. Οι κάτοικοι της Μάνης γράφομε και σε περιμένομε.»

Ο Ιμπραήμ το πρωί της 22-6-1826 προσβάλλει τη Μάνη με διμέτωπο αγώνα. Με κατά μέτωπο επίθεση, με 8.000 πεζούς και 2.000 ιππείς κατά 2.400 περίπου Μανιατών στη Βέργα του Αλμυρού και από τη θάλασσα με την αποβίβαση 3.000 ανδρών στην καρδιά της Μάνης, στον Όρμο του Διρού. Στο Διρό δεν υπήρχε κανένας Μανιάτης, αλλά με τον τρόπο αυτόν ήθελε να αιφνιδιάσει τους υπερασπιστές της Βέργας, γι αυτό και αποβίβασε τις δυνάμεις του στο σημείο αυτό τη νύχτα της 22ας προς την 23η Ιουνίου. Στη Βέργα, παθαίνει πανωλεθρία από τους ηρωικούς υπέρμαχους και πάντα ελεύθερους Μανιάτες. Ο στρατός του κυριολεκτικά αποδεκατίζεται. Η ίδια πανωλεθρία περίμενε τον μέχρι τότε αήττητο Ιμπραήμ και στο ΔΙΡΟ, όπου κατατροπώθηκε και καταταπεινώθηκε όχι από άνδρες μαχητές, αλλά από άοπλες δρεπανιφόρες Μανιάτισσες θερίστριες, οι οποίες, σαν νέες Αμαζόνες, όπως τις χαρακτηρίζει ο Ακαδημαϊκός Διον. Κόκκινος (Τόμος Β’, σελ. 424), ξεπέρασαν τους άνδρες σε γενναιότητα και ηρωισμό κατορθώνοντας μόνες τους το ακατόρθωτο.

Την ίδια καταστροφή παθαίνει ο Ιμπραήμ και δυο μήνες αργότερα στον Πολυάραβο, όπου κινδύνευσε να πιαστεί και ίδιος αιχμάλωτος από τους επιτιθέμενους Μανιάτες. Στις τρεις αυτές ήττες ο Ιμπραήμ εκτός από την καταισχύνη, που υπέστη, έχασε τα 2/3 του στρατού του.

Η σημασία της τριπλής και ανέλπιστης αυτής νίκης των Μανιατών και των Μανιατισσών είναι τεράστια και ωφέλησε τα μέγιστα την Εθνική Παλιγγενεσία γιατί οι Μανιάτισσες και οι Μανιάτες κατόρθωσαν το φαινομενικά ακατόρθωτο.

Η Μάνη αφύπνισε. Η Μάνη ήταν πάντα τόπος ελευθερίας. Ήταν, ανυπόταχτη, μόνιμα επαναστατημένη, ενάντια σε όσους επιχείρησαν να την κατακτήσουν. Όπως αναφώνησε ο Κολοκοτρώνης με περηφάνια, απευθυνόμενος στον Χάμιλτον: «… εμείς συμβιβασμό ποτέ δεν κάναμε με τους Τούρκους. Εμείς, εζούσαμε ελεύθεροι, από γενεά σε γενεά. Δύο φρούρια ήταν πάντα ανυπότακτα: η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά.» Οι γυναίκες της Μάνης έλαβαν μέρος σε όλες τις μεγάλες μάχες.

Οι ιστορικοί και οι γραφείς απομνημονευμάτων του προηγούμενου αιώνα, που ασχολήθηκαν με την περίοδο της ελληνικής επανάστασης παρέλειψαν να συμπεριλάβουν στα έργα τους την κοινωνική δράση και την πολεμική συμβολή των γυναικών.

Ωστόσο, στις αναφορές των περιηγητών, που επισκέπτονταν περιοχές κάτω από ποικίλες στρατιωτικές και πολιτικές συνθήκες αλλά και στα δημοτικά τραγούδια, πολλά από τα οποία αναφέρονται στην πολεμική δράση και τις ηρωικές πράξεις γυναικών, συναντούμε ονόματα ηρωίδων της Μάνης και της Λακωνίας. Η Πανωραία Βοζίκη, η Σταυριάνα Σάββαινα, η Ιωάννα Γιατράκου, η Γερακάρη, η κόρη του Παναγιώταρου Βενετσανάκη Μαρία, η Πολυξένη Καβάκου, η Ελένη Λαμπροπούλου, η Δημητράκαινα, η Πικολάκαινα, η Γραφάκαινα, η Διακουμάκαινα, η Καλοειδίνα, η Πατσουράκαινα, η Ρογκάκαινα και πολλές άλλες, ενώ αμέτρητες είναι οι ηρωίδες για τις οποίες, δυστυχώς, δεν υπάρχουν αναφορές.

Πολλοί μελετητές, όπως ο Ραφενέλ αναγνωρίσαν στις Μανιάτισσες αρετές των αρχαίων Σπαρτιατισσών. Οι γυναίκες του Δυρού καταλαμβάνουν δικαιωματικά εξέχουσα θέση στην ιστορία τους έθνους μας. Η Μανιάτισσα γυναίκα αντί να στήσει ένα καινούργιο χορό του Ζαλόγγου έκανε κάτι πραγματικά πρωτόγνωρο και μεγαλειώδες, ηρωικό, επικό κόντρα στα γυναικεία στερεότυπα της εποχής και της φύσης της. Αψήφησε κάθε φόβο και ταπείνωσε έναν μέχρι εκείνη τη στιγμή αήττητο κατακτητή για της ελευθερία της πατρίδος της, για την ελευθερία της ψυχής της.

Το δικό μας χρέος δεν είναι μόνο να τις τιμούμε επετειακά. Το χρέος και το καθήκον όλων μας είναι να τις δικαιώνουμε. Και δεν υπάρχει καλύτερη δικαίωση από την ανάληψη της ευθύνης, ατομικής και συλλογικής, απέναντι σε κάθε τι εθνικό. Απέναντι στα σημερινά ζητήματα, στις σύγχρονες προκλήσεις. Στο μέλλον και την προοπτική τους έθνους μας. Το οφείλουμε ως Έλληνες, ως πολίτες αυτού του κράτους, που θεμελιώθηκε στην αυταπάρνηση, την αρετή και την αιματοχυσία των ανδρών αλλά και των γυναικών του. Είμαστε απέναντι από αυτούς που επιχειρούν να πλήξουν την Δημοκρατία μας και χύνουν αίμα αθώων.

Τιμούμε τη γυναίκα που δίνει πολλαπλούς αγώνες για την επιβίωση, για τα παιδιά της, για την οικογένειά της.

Τη γυναίκα που μάχεται για Ιδέες, για αρχές.

Τη γυναίκα που μάχεται τους σύγχρονους κινδύνους που απειλούν τη νέα γενιά, τη βία, τα ναρκωτικά, την υπερκατανάλωση, την αλόγιστη χρήση νέων τεχνολογικών μέσων.

Τη γυναίκα του εθελοντισμού και της ατομικής προσφοράς.

Αγαπητές μου Λάκαινες και Λάκωνες,

μπορεί κάθε Ιστορική περίοδος να έχει τις δικές της απαιτήσεις και να βάζει νέα όρια αλλά κάθε φορά αυτοί που ξεπερνούν τα δικά τους όρια είναι και αυτοί που κινούν την Ιστορία και βάζουν την σφραγίδα τους στην επόμενη γενιά και στην Πατρίδα.